Czym jest Europejski Zielony Ład? Jak zielono-błękitna infrastruktura może powstrzymać klimatyczną katastrofę? Do czego prowadzi recykling organiczny i kiedy realnie gminy osiągną wymagane poziomy odzysku? Na te pytania odpowiedzi szukali uczestnicy czwartego Pomorskiego Eko Forum, w transmisji na żywo ze studia nagraniowego w Centrum Wystawienniczo-Konferencyjnym Amberexpo w Gdańsku.

 

Czas pandemii nikogo nie oszczędził. Wiele imprez odwoływano, przekładano, zawieszano. Decyzja o organizacji Pomorskiego Eko Forum zapadła w momencie, gdy Gdańsk był jeszcze w strefie żółtej. Kiedy Gdańsk znalazł się w strefie czerwonej wiadomo było, że organizacja wydarzenia na miejscu jest niemożliwa. Jeśli Pomorskie Eko Forum miało się odbyć, to musiało być przeniesione w całości do świata wirtualnego. Czy organizatorzy podołali?

Dziś wiemy, że decyzja o organizacji PEF 2020 online była najlepszą decyzją jaką mogliśmy podjać.  podsumowuje Agnieszka Orłowska, organizator wydarzenia – Na forum zarejestrowało się ponad 200 osób! Statystyki oglądalności napływają i są imponujące. Najwyraźniej samorządowcy nie mają problemu z nowymi technologiami a udział w konferencji online jest równie atrakcyjny, jak w jej tradycyjnej odsłonie. Cieszę się, że udała nam się również dyskusja na czacie, dzięki czemu Ekorozmowy z ekspertami spełniły oczekiwania widzów, bo oparte były na zadanych przez nich pytaniach.

Forum otworzył Piotr Grzelak, zastępca prezydenta Gdańska: Dzisiaj moglibyśmy rozpocząć od westchnienia, to był dla nas samorządowców trudny rok. Rok, w którym musieliśmy się mierzyć z ograniczonymi dochodami a przede wszystkim musieliśmy się mierzyć z sytuacją sanitarną w naszych gminach. Chciałbym podziękować organizatorom za konsekwencję, za to że po raz kolejny możemy się spotkać i porozmawiać o doświadczeniach i problemach w zakresie środowiska, gospodarki odpadami i spraw komunalnych, które w pandemii nie zniknęły.

Forum podzielono na 3 panele tematyczne: Gminy w obliczu zmian klimatycznych, Gospodarowanie odpadami w gminach i Dobre Praktyki. Każdy panel podsumowywały Ekorozmowy przestrzeń dyskusyjna z interaktywnym udziałem widzów.

W pierwszym panelu rozmawiano o gospodarowaniu wodą i jakości powietrza.

Europejski Zielony Ład to zdaniem Piotra Borawskiego, zastępcy prezydenta Gdańska zmiana myślenia w Europie. – To zmiana, która chcielibyśmy, aby przeszła na każdy szczebel – stwierdził Borawski – zarówno rozwiązań administracyjnych, myślenia biznesowego jak i naszych nawyków, byśmy dokonywali wyborów konsumpcyjnych świadomie i z troską o środowisko, w którym żyjemy. Zmiana klimatu i degradacja środowiska stanowią zagrożenie dla Europy i reszty świata. Aby sprostać tym wyzwaniom, potrzebujemy nowej strategii. Europejski Zielony Ład jest właśnie takim planem działania. Planem działania na rzecz zrównoważonej gospodarki Unii Europejskiej.

Zgodnie z założeniami przedstawionymi na stronie Komisji Europejskiej do 2050 r. Unia Europejska chce stać się kontynentem neutralnym dla klimatu. Osiągnięcie tego celu będzie wymagało działań we wszystkich sektorach naszej gospodarki, takich jak inwestycje w technologie przyjazne dla środowiska, wspieranie innowacji przemysłowych, wprowadzanie czystszych, tańszych i zdrowszych form transportu prywatnego i publicznego, obniżenie emisyjności sektora energii, zapewnienie większej efektywności energetycznej budynków i współpraca z partnerami międzynarodowymi w celu poprawy światowych norm środowiskowych.

Z kolei Agnieszka Kowalewska z Fundacji Sendzimira, współautorka Katalogu Technicznego „Błękitno-zielona infrastruktura dla łagodzenia zmian klimatu w miastach” opowiedziała o rozwiązaniach opartych na przyrodzie, które sprawdzają się  w warunkach miejskich i z powodzeniem mogą uzupełniać lub zastępować tradycyjne „szare” rozwiązania, równocześnie regulując temperaturę powietrza oraz magazynując i oczyszczając wodę deszczową.

W kolejnym wystąpieniu prezes Gdańskich Wód Ryszard Gajewski opowiedział o ustawie o inwestycjach w zakresie przeciwdziałaniu suszy i próbował znaleźć odpowiedź na pytanie czy ustawa pomoże samorządom. Przedstawił zarówno zapisy zaproponowane przez ustawodawcę jak i stanowiska Unii Metropolii Polskich i Związku Miast Polskich oraz Związku Gmin Wiejskich, które jednogłośnie wskazują, że zaproponowane regulacje nie doprowadzą do realizacji celów a przede wszystkim do upowszechniania działań retencyjnych i zatrzymywania wody w środowisku. Zdaniem związków przepisy naruszają konstytucyjną gwarancję zapewnienia samorządom terytorialnym udziału w dochodach publicznych adekwatnych do zakresu przypadających im działań.

Anna Rozkosz z Polskiej Rady Biowęgla i Biomasy opowiedziała o istocie i znaczeniu  śladu węglowego oraz o tym jaką strategię w tym zakresie powinny obrać gminy. Zdaniem A. Rozkosz parametryzowanie śladu węglowego może być wykorzystywane jako instrument dający możliwości planowania działań ochrony klimatu, powietrza na poziomie lokalnym w zakresie zmniejszania emisji CO2. Informacja ta może być szczególnie cenna przy aplikowaniu o środki pomocowe z Unii Europejskiej lub krajowych i regionalnych funduszy ochrony środowiska. Te instytucje wymagają określenia efektu ekologicznego inwestycji, o której dofinansowanie ubiega się gmina.

Bardzo ważnym narzędziem, które mają gminy są zamówienia publiczne, w opracowywanych przez gminy SIWZ powinny pojawiać się wymogi towarów, usług i robót budowlanych, których oddziaływanie na środowisko w trakcie ich cyklu życia jest mniejsze w porównaniu do towarów, usług i robót budowlanych o identycznym przeznaczeniu, jakie zostałyby zamówione w innym przypadku.

Podczas pierwszego panelu rozmawiano także o uchwałach Marszałka Województwa Pomorskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze województwa pomorskiego ograniczeń i zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, tzw. „uchwałach anstysmogowych” i wyzwaniach jakie za sobą niosą dla samorządów nimi objętych.

Odpowiedzią na zadane w prezentacji Macieja Lorka z Urzędu Miejskiego w Gdańsku pytanie jakie działania mają podejmować gminy w celu realizacji tych uchwał było niejako  wystąpienie  Anny Jakób z Gdańskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. A. Jakób przedstawiła projekt realizowany w Tczewie, którego założeniem jest transformacja energetyczna miasta i budowa jednostki kogeneracyjnej (jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i użytkowego ciepła w elektrociepłowni).

Druga część forum dotyczyła gospodarki odpadami. Rozmawiano o planowanych zmianach w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, rozszerzonej odpowiedzialności producenta, wymaganych poziomach recyklingu, zwiększeniu poziomu selektywnej zbiórki i wizji optymalizacji gospodarki obiegu zamkniętego na przykładzie realizowanej spalarni odpadów.

Jako pierwszy głos zabrał Maciej Kiełbus z Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners, który streścił planowane zmiany  w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, sugerując jednocześnie, że nie ma gwarancji, że ustawa zostanie przyjęta przez Sejm w tym zakresie jaki zaproponował ustawodawca, nie wiadomo bowiem co wydarzy się po drugim i trzecim czytaniu i co zdecyduje o jej zapisach Senat.

Kolejnym wystąpieniem była prezentacja Olgi Goitowskiej z UM Gdańska, która przestawiła stanowisko Unii Metropolii Polskich w zakresie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta. Stanowisko to zostało przez Miasto Gdańsk oficjalnie zaprezentowane Jackowi Ozdobie, Sekretarzowi Stanu w Ministerstwie Klimatu. Głównymi postulatami zawartymi w stanowisku są: nałożenie większych niż do tej pory obowiązków na producentów produktów w opakowaniach, dążenie do zmiany filozofii wykorzystywania opakowań w cyklu produkcyjnym (ekoprojektowanie), jasne określenie dystrybucji pozyskanych z opłaty produktowej środków.

Starając się odpowiedzieć na pytanie jakie są realne możliwości osiągnięcia wymaganych poziomów odzysku prezes Zakładu Utylizacyjnego w Gdańsku, Michał Dzioba, wskazał kluczowe działania: selektywną zbiórkę u źródła (wielkość udziału i jakość), rozwój selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych (recykling organiczny), zwiększenie efektywności pracy instalacji MBP, kreowanie zachowań nakierowanych na ograniczenie wytwarzania odpadów, realizacja założeń gospodarki obiegu zamkniętego w tym zwłaszcza ekoprojektowanie i system kaucyjny.

O strukturyzacji projektu jakim jest budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych opowiedział prezes Portu Czystej Energii, Sławomir Kiszkurno. Instalacja, którą budujemy początkowo miała uwzględniać wszystkie gminy województwa – zaznaczył Kiszkurno – wiedzieliśmy w jaką stronę przepisy, byliśmy w Unii Europejskiej, zakładaliśmy budowę instalacji na frakcję energetyczną, po przetworzeniu mechanicznym w instalacjach komunalnych, ale docelowo razem z nami odważnych było 35 gmin, by takie wyzwanie podjąć. Obecnie mamy system oparty o 35 gmin i 3 instalacje komunalne: Zakład Utylizacyjny w Gdańsku, który dostarcza większość strumienia oraz zakłady zagospodarowania odpadów w Tczewie i Gilwie Małej. Mamy podpisane umowy horyzontalne, wykonawcze i porozumienia z gminami, w oparciu o które wymagany strumień odpadów przez okres min. 25 lat będzie dostarczany do Portu Czystej Energii.

Podczas Forum zaprezentowano także ciekawe projekty, wdrożone na terenie Szczecina i Ciechanowa. Pierwszy dotyczył Ekoportów, czyli sieci punktów selektywnej zbiórki odpadów na terenie Szczecina. Dzięki dziewięciu sprawnie działającym Ekoportom Szczecin osiągnął w 2019 r. poziom recyklingu odpadów na poziomie 49,1% (wymagany w 2020 r. to 50% – przyp. redakcja).

Drugim projektem, który może zainspirować inne gminy i ma bezpośredni wpływ na wzrost selektywnej zbiórki odpadów jest gospodarowanie odpadami w stylu smart city – system indywidualnej segregacji odpadów (SISO) w Ciechanowie. Wszystkie gospodarstwa domowe objęte systemem wyposażone zostały w komplet kodów, dla każdego wymaganego rodzaju odpadu, zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Środowiska. Otwarcie pojemników możliwe jest jedynie po zeskanowaniu kodu, który mieszkaniec przykleja do worka z wcześniej posegregowanymi odpadami. Po wrzuceniu worka i zamknięciu pojemnika, odpady są ważone, a dane o ilości wyrzuconych odpadów danej frakcji, są przesyłane i zapisywane w systemie centralnym SISO. Każde gospodarstwo domowe posiada w nim indywidualne konto. Zainstalowane w pojemnikach czujniki monitorują w czasie rzeczywistym poziom ich zapełnienia. Jest to istotne z punktu widzenia firm odbierających odpady i planowania przez nie tras pojazdów wywożących śmieci.

Pomorskie Eko Forum to oprócz wymiany doświadczeń także platforma inspiracji. W panelu Dobrych Praktyk Gdańskie Usługi Komunalne zaprezentowały akcję „Szturchnij.pl”, w której niewielkim koszem i przy zaangażowaniu mieszkańców jednego z bloków poprawiono estetykę pomieszczenia z pojemnikami i tym samym zwiększono ilość i uzyskano lepszą jakość segregowanych odpadów.

Gmina Żukowo natomiast zainspirowała inne gminy ciekawym konkursem „Złap wodę deszczową” adresowanym do właścicieli nieruchomości położonych na terenie gminy. Celem konkursu było zwrócenie uwagi mieszkańców na potrzebę zachowania naturalnego obiegu wody w przyrodzie, wykorzystanie wody deszczowej poprzez praktyczny i efektywny sposób jej zagospodarowania.

 

Całe nagranie transmisji na żywo oraz prezentacje wygłaszane przez ekspertów dostępne są w linku na fanpage Pomorskiego Eko Forum https://www.facebook.com/pomorskie.ekoforum

 

Partnerem Głównym  Pomorskiego Eko Forum 2020 był Zakład Utylizacyjny w Gdańsku Sp. z o.o., Partnerami Wspierającymi: Grupa GPEC, Suez Północ, Gdańskie Usługi Komunalne Sp. z o.o. , Port Czystej Energii Sp. z o.o., Ekodolina Sp.z o.o., Astaldi, Termomeccanica Ecologia, Związek Miast i Gmin Morskich.